Mijn boek is een ode aan solidariteit en solidaire mensen. Hoe halen we de vijandigheid uit de samenleving en hoe brengen we meer solidariteit en samenwerking in de samenleving? Maar ik ben niet naïef. Ik heb in het boek (najaar 2021) heel bewust een stuk geschreven over ‘Bewuste slechterikken’ (p 210): “Er zijn altijd mensen die sjacheren, moorden en bedriegen. De bewuste slechterikken, ik verafschuw ze. (…) … mensen die niet deugen, die geen scrupules hebben om de anderen – zelfs in nood – te bestelen en te bedriegen. Er zijn er altijd die bewust kiezen voor het kwaad. Ik heb het dan over – even diep ademhalen, daar gaat ie – de moordenaars, de drugsbaronnen, de aanstokers van oorlogen, de maffiabazen, de moordende netwerken, de corrupte regimes, …” En zo gaat dat nog een halve bladzijde verder. De aanstokers van oorlogen! Ik had toen echt niet durven denken dat er zo snel een fonkelnieuw prachtexemplaar van die perverse macho’s zou opdoemen: Vladimir Vladimirovitsj Poetin.
Poetin zal zeker slagen in zijn doel om in de geschiedenisboeken te komen. Maar dan in de rij met Stalin, Hitler, Pol Pot, Mussolini, Khadaffi, Sadam Hoessein en vergelijkbare. Zijn er al dictators van deze soort waar het goed mee afgelopen is? We zouden een montage van hun laatste levensdagen eens moeten sturen naar Poetin: de beelden van de opgehangen Mussolini, de moord op de Ceauscescu’s, Sadam Hoessein in zijn hol en zijn terechtsteling daarna, de opgejaagde en vernederde clochard Khadaffi . Wie weet zou dat helpen. De geschiedenis is een ketting van vooruitgang, maar ze gaat niet in een rechte lijn. Er zijn hobbels en mislukkingen, macho’s en slechterikken die de wereld vele stappen achteruit zetten in de evolutie naar een beschaafde samenleving. En die ondertussen enorm veel menselijke ellende veroorzaken. Het spijt me.
En wat bereiken ze? Poetin mag militair veldslagen winnen, hij zal de oorlog verliezen. Hij heeft meer vijanden dan ooit. Op enkele weken is er meer eenheid in Europa dan in 10 jaar onderhandelen (zien of die eenheid standhoudt). In VS staan staan democraten én republikeinen plots op 1 lijn (zien of dat standhoudt). Hij heeft een wereldwijde stroom van solidariteit voor de Oekraniërs op gang getrokken. Een gezamenlijke vijand verenigt mensen, een beetje zoals de verfoeilijke kanker dat ook doet. Poetin en kanker, mooie kameraden.
Poetin en kanker, mooie kameraden.
En hun eigen volk beliegen en bedriegen ze. Want het zijn gewiekste propaganda experts, die Poetins. Joseph Goebbels, ‘minister van Voorlichting’ van Nazi-Duitsland achterna. Op pagina 159 schrijf ik “De Bolsonaro’s, Trumps, Poetins en Salvini’s van deze wereld begrijpen goed hoe communicatie en politiek werken in de 20° eeuw.” Het is helaas de verdomde realiteit. Alle trucs van desinformatie, volksbedrog en censuur. Als je alle niet-staatsgezinde media bij wet moet verbieden, dan heb je heel veel te verbergen. Wat een schuldbekentenis. In De Standaard van 29 maart stond er nog een mooi praktijkvoorbeeld van desinformatie over de Amerikaan Michael Wasiura die als ‘iemand van het Westen’ mocht optreden in druk bekeken talkshows op de Russische staatszender. In dit geval als de nuttige idioot. Michael Wasiura is getrouwd met een Russische, woonde en gaf Engelse les in Moskou. Op toevallige wijze werd hij aangezocht om - zogezegd – de kritische Amerikaan te zijn in de talkshow. Na een tijd ontdekte hij dat hij eigenlijk diende als excuustruus, als pispaal om de 5 andere Poetingetrouwen toe te laten de feiten te verdraaien, onwaarheden te vertellen. De indruk geven dat kritiek kon, maar subtiel het regime des te meer te bevestigen.
Kan je moordenaars à la Poetin vermijden? Waarschijnlijk niet. Poetins zijn van alle tijden en er zullen er nog volgen. Dat is helaas wat de geschiedenis ons vertelt. Er zullen altijd mensen zijn die aan de tribale oerbehoefte aan oorlogje niet kunnen weerstaan. Macho’s die opgesloten zitten in een zelfgecreëerde bubbel en geen benul meer hebben van menselijke noden van zodra ze de macht hebben. Het enige wat ik kan bedenken is dat je altijd moet vermijden een context te creëren waarin het kwade naar boven kan komen en waarin demonen als Poetin kunnen rechtstaan. Ik lees nu overal dat Poetins potje al jaren zat te koken. Met name sinds Euromaidan 2014 (de naam die gegeven is aan de protesten in Oekraïne tegen de regering van president Viktor Janoekovytsj naar aanleiding van diens niet-ondertekening van het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne). Ook de halfenhalf belofte aan Oekraine (Georgië en andere) dat een lidmaatschap misschien mogelijk was. Olga Burlyuk, Oekraïens politiloge, zegt in De Standaard: “Poetin heeft ooit gezegd: ‘Het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was de grootste tragedie van de 20ste eeuw’. Alles wat hij doet, moeten we zien in het licht van die uitspraak.” Was de titel “The end of history” van het spraakmakende boek van Francis Fukuyama (1992, kort na val Berlijnse muur en uiteenvallen van Sovjet-Unie) niet wat arrogant en uitdagend? Wij hebben gewonnen, jullie zijn de verliezers. Was het geen herhaling van de fout na de Eerste Wereldoorlog om verliezer Duitsland alle oorlogsschulden te laten betalen? Moet je de verliezer vernederen of eerder (mits voorwaarden en veroordelen van oorlogsmisdaden) meenemen in een nieuwe gezamenlijke wereldorde?
Op pagina 96 schrijf ik: “we leven al lang in vrede, we moeten waakzaam blijven dat dit niet als vanzelfsprekend wordt ervaren”. Zomer 2021 was dit nog een onschuldige zin, nu de vreselijke waarheid. Waakzaam blijven kan je bv doen platformen van kennismaking, interactie en overleg te creëren.Criekemans, prof internationale politiek, in De Afspraak: “Als dit allemaal voorbij is, moet er nieuwe Europese veiligheidsstructuur komen mét Rusland”. Dit is letterlijk de gedachte die ik verdedig in het boek: “creëer publieke plaatsen voor overleg, debat, begrip, … ook (en vooral) met vijanden". We hebben meer Verenigde Naties en Europese en internationale overleg organen nodig. Ze hebben bv eeuwenlange oorlogen tussen Frankrijk en Duitsland vermeden. “Na de horror van de Tweede Wereldoorlog werden veel supranationale afspraken gemaakt om nooit meer zo’n oorlog te moeten meemaken: de oprichting van de Verenigde Naties (1945), de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948), de NAVO (1949), het begin van de Europese Unie. Nu zitten we met de brexit en opkomende vormen van nationalisme in een omgekeerde beweging. Zijn we vergeten waarom Spaak, Schuman, Monnet en anderen dit allemaal gedaan hebben?”